DE GESCHIEDENIS VAN HET HOEFIJZER

Het is niet bekend wanneer het hoefijzer precies is uitgevonden. Daar zijn verschillende meningen over. Sommigen suggereren dat het hoefijzer in China is uitgevonden en met de Hunnen mee naar Europa gebracht is. Andere mensen beweren dat de Galliërs de eerste waren die de hoefijzers onder de hoeven van hun paarden bevestigden. En zo zijn er nog wel meer beweringen die echter nergens gestaafd kunnen worden.

Feit is dat vanaf de kruistochten vanaf 1096 er hoefijzers gebruikt werden onder de paarden die in het bezit waren van de adel. Aangenomen werd dat de hoefijzers bestemd waren voor de zwaardere paardenrassen die leefden in natte drassige omstandigheden en niet gewend waren aan de rotsachtige bodem die de paarden moesten bewandelen tijdens de lange kruistochten.

Vanaf ongeveer de 17de eeuw werden paarden vaak met hoefijzers onder afgebeeld op schilderijen. Tot op de dag van vandaag worden veel paarden nog regelmatig beslagen met hoefijzers. Echter is er de laatste jaren een steeds groter wordende groep mensen die er bewust voor kiest hun paarden niet meer te laten beslaan met hoefijzers maar de paarden gewoon op hun hoeven te laten lopen. Welke gedachtengangen zitten daar achter en heeft het hoefijzer nog toekomst?

HET DOEL VAN EEN HOEFIJZER

De meeste mensen laten de hoeven van hun paard beslaan om de hoeven te beschermen tegen slijtage, voor extra grip op de bodem en het tegen gaan van gevoeligheid door de ondergronden waar het paard op dient te lopen.

Daarnaast wordt er speciaal beslag gebruikt in sommige vormen van sport. Bv in de aangespannen sport willen ze zien dat de paarden bepaalde bewegingen maken met hun benen. Dit probeert men te vergemakkelijken voor het paard door het paard te beslaan met speciale ijzers. Maar ook in de westernsport worden speciale hoefijzers gebruikt. Dit voor de sliding stop. Deze stop is belastend voor de achterhoeven. Om die te beschermen en om het paard makkelijker te laten glijden worden er speciale ijzers (sliding plates) op de hoef geslagen.

Naast bovenstaande redenen worden veel paarden ook beslagen met medisch beslag. Dit omdat veel dierenartsen en hoefsmeden van mening zijn dat bepaalde blessures beter en sneller kunnen genezen wanneer de paarden dan aangepast beslag zouden krijgen.

SPEELT ALLEEN HET HOEFIJZER EEN ROL IN HET WELZIJN VAN HET PAARD OF SPEELT ER NOG MEER?

Het wel of niet dragen van een hoefijzers is 1 van de zaken die te maken hebben met het welzijn van het paard. Echter het staat nooit op zichzelf. Het gehele management rond het houden van paarden speelt mee. Te denken valt aan de voeding, huisvesting, verzorging, de (te hoge) prestaties die van een paard verwacht worden, wordt het paard wel of niet bereden enz enz. 

Daarnaast bestaat er nog de ethische kant van hoefijzer gebruik. Als voorbeeld kan je stellen of het ethisch wel of niet verantwoord is om paarden bepaalde hoefijzers aan te meten zodat ze mooiere stappen kunnen maken in de aangespannen sport. Veel mensen zullen daar vanuit hun eigen optiek verschillende meningen over hebben. Sommigen vinden dat het bij de aangespannen sport hoort. Andere zijn van mening dat het juist veel mooier zou zijn als je je paard zonder het gebruik van hulpmiddelen, zoals speciaal beslag, kan aanleren bepaalde stappen te maken. Een ieder kan en mag daar zelf een mening over hebben.

WERKING EN OPBOUW VAN DE HOEF.

Allereerst geven we uitleg over de verschillende delen van de hoef:

⦁ zool
⦁ hoefwand
⦁ witte lijn
⦁ straal
⦁ steunsels
⦁ verzenen of hielen
⦁ hoefballen
⦁ zijdelingse straalgroef
⦁ middelste straalgroef
⦁ kwartieren/kwartierboogjes
⦁ toon
⦁ haarlijn kroonwand

In de hoef zit het hoefbeen (Phalanx Distal). Het is belangrijk te weten dat het hoefbeen als het waren in de hoef hangt. Het hoefbeen wordt door middel van de lamellen van de witte lijn “vastgeplakt” aan de hoefwand. Zie dit voor je als 2 telefoonboeken die in je elkaar duwt. Dat geeft een hele stevige verbinding. 

De hoefonderdelen hebben in meer of mindere maten allemaal een eigen taak en tezamen een nog belangrijkere taak (het hoefmechanisme). De belangrijkste individuele taken zijn:

Zool: Een gezonde zool is hard en hol en voorkomt dat steentjes ed pijnlijk in de hoef omhoog drukken. Daarnaast zorgt de holle vorm er voor dat het doorveren bij het hoefmechanisme optimaal kan verlopen.

Hoefwand: Deze bestaat uit 2 delen. De ongepigmenteerde binnenste hoefwand en de gepigmenteerde buitenste hoefwand. Wanneer we naar een paardenhoef kijken zien we de gepigmenteerde hoefwand (buitenste hoefwand). De buitenste hoefwand is tov de ongepigmenteerde hoefwand minder flexibel en derhalve kwetsbaar voor druk van onderaf. De buitenste hoefwand is daarom ook niet geschikt om op te lopen.

Dat zorgt er voor dat, als de buitenste hoefwand niet goed bekapt is, danwel dat het paard geen kans krijgt zijn hoeven af te slijten de buitenste hoefwand gaat brokkelen of scheuren omdat het gewicht van het paard erop komt te staan. Wilde paarden voorkomen dat afbrokkelen door het zelf creëren van een zogenaamde mustang rol door de natuurlijke slijtage. Hoefbekappers dienen die bij in "gevangenschap levende paarden" handmatig aan te brengen om problemen met de buitenste hoefwand te voorkomen.

De ongepigmenteerde hoefwand (binnenste hoefwand) is veel flexibeler dan de buitenste hoefwand en dit is de hoefwand waar een paard op dient te lopen. De flexibele hoefwand zorgt er voor dat de hoef de energie van het neerkomen van het paardenbeen kan opvangen en verdelen.

Witte lijn: bestaat uit lamellen en zorgt er voor dat het hoefbeen vast blijft zitten aan de hoefwand

Straal (tezamen met de Straalgroeven en hoefballen):
⦁ Tastorgaan voor het gevoel met de grond. Het paard kan dmv de straal voelen waar het op gaat staan en reageert daarop door zijn bewegingen aan te passen aan de ondergrond.
⦁ Schokabsorptie tezamen met het hoefmechanisme.
⦁ Hoefgroei sensor. Wanneer de hoeven snel slijten komt er meer druk op de straal waardoor het lichaam een seintje krijgt om de hoef sneller te laten groeien. Zijn de hoeven te lang dan zal de straal vrijwel geen druk te verwerken krijgen en krijgt het lichaam een seintje om de hoeven minder snel te laten groeien.
⦁ Anti slip op gladde ondergronden. De straal werkt tevens als grip. Enigszins te vergelijken als noppen onder een voetbalschoen.

Steunsels:Zijn het omgevouwen deel van de hoefwand langs het eerste deel van de straal. Deze zorgen er voor dat de hoefwand niet loslaat als er krachten op komen te staan door het hoefmechanisme (hier later meer over) of van kracht van buitenaf. Steunsels zijn dus niet bedoeld om op steunen zoals de naam eigenlijk zou suggereren!!

Kwartierboogjes: Van nature is de hoefwand niet recht. Bij de kwartierboogjes (de naam zegt het al) zit er een boogje in de hoefwand. Dit zorgt er voor dat het hoefmechanisme beter zijn werk kan doen (zie hieronder verder).

HET HOEFMECHANISME

Een van de belangrijkste taken van de gehele hoef is het hoefmechanisme. Hierna zullen we uitleggen hoe het hoefmechanisme in zijn werk gaat.

1: De hoef is opgetild. Hier is te zien dat de coria (lederhuid; de onder de opperhuid liggende bindweefsellaag) van zool en lamellen zijn samengeperst en vrijwel geen bloed bevatten.

2: De hoef wordt neergezet.

⦁ Het hoefbeen zakt dieper in de hoefcapsule.
⦁ De straal maakt contact met de grond en de voorkant van de hoef wordt iets ingedrukt.
⦁ De zijkant van de hoef wordt naar buiten gedrukt.
⦁ De zool wordt plat gedrukt.
⦁ Hierdoor ontstaat meer ruimte rond het hoefbeen en de coria vullen zich met bloed.

3:De hoef wordt opgetild.

⦁ Hoef veert terug naar de oorspronkelijke vorm.
⦁ De coria worden leeg geperst.
⦁ Zuurstofarm bloed wordt naar boven gedrukt.

4:De volgende pas.
Het zuurstofarme bloed dat na de vorige stap uit de hoef werd gedrukt wordt bij de volgende pas verder naar boven het been ingepompt. Tevens herhaalt het proces als omschreven bij 2 zich weer.
Deze stappen blijven zich bij een in beweging zijnd paard continu herhalen.

Dit hoefmechanisme is heel belangrijk voor het paard ivm voldoende circulatie van bloed en de afvoer van afvalstoffen.

Bij stilstand is er geen hoefmechanisme. Veel mensen zullen herkennen dat wanneer een paard een dik been heeft, en men er mee gaat lopen, binnen korte tijd het been weer geslonken is. Dat heeft alles te maken met het hoefmechanisme wat in werking treed onder invloed van bewegen.

WAT IS DE UITWERKING VAN EEN HOEFIJZER OP DE FUNCTIES VAN DE HOEF?

Een in vrijheid levend paard creëert zelf kwartierboogjes in zijn hoeven. In gevangenschap gehouden paarden doen dat niet altijd waardoor die er dan handmatig in gesneden dienen te worden. Echter moet de hoef vlak zijn om er goed en stevig een hoefijzer onder te kunnen plaatsen. Daarom worden de kwartierboogjes vaak niet gemaakt door hoefsmeden. Dat het ontbreken van de kwartierboogjes het hoefmechanisme nadelig beïnvloed hebben we inmiddels kunnen lezen.

Doordat de hoef vastgenageld zit aan het hoefijzer wordt het flink beperkt in het hoefmechanisme met alle gevolgen mbt doorbloeding en afvoer van afvalstoffen van dien. Dit geldt nog meer als er aan de zijkant van het hoefijzer opstaande randen zitten.

Een blote hoef is in staat een klap van circa 1000 kg op te vangen door zijn elasticiteit. Een beslagen hoef is echter vastgenageld waardoor ¾ deel van de schokabsorptie verloren gaat cq niet kan plaats vinden. Omdat de beslagen hoef dus niet alle krachten kan opvangen dreunt de klap door naar de benen. De botten, gewrichten en pezen in de benen moeten nu ¾ van de klap opvangen wat meer slijtage geeft op de gewrichten en meer klappen op de pezen wat peesblessures in de hand werkt.

Uit een groot gezondheidsonderzoek bij paarden door de gerenommeerde paardenarts Tomas G. Teskey bleek dat 85% van de onderzochte paarden met een peesblessure en/of fractuur aan het achterbeen op ijzers liep. Terwijl maar 48% van de paarden in het onderzoek op ijzers liep. Hieruit komt heel duidelijk naar voren wat voor negatieve gezondheidsaspecten hoefijzers hebben. De paarden die beslagen waren bleken aanzienlijk meer peesblessures en/of fracturen te hebben dan de onbeslagen paarden terwijl het aantal beslagen paarden in de minderheid was.

De hoefwand verzwakt daarnaast door de nagels die er doorheen geslagen worden. Ook raakt de hoef enigszins verdoofd. De hoef kan zelf de grond niet meer aftasten door het ijzer. Maar ook de slechtere doorbloeding zorgt voor een verminderd gevoel.

De hoefijzers zorgen voor een veranderde wrijvingsweerstand. De hoeven beslagen met hoefijzers glijden bij elke stap op de weg een klein stukje door. Dit geeft een extra spanningsveld in de betrokken pezen, spieren en fascie. Zie het als een persoon die met zijn schoenen op het ijs gaat lopen. Je gaat je dan gespannen voortbewegen omdat je bang bent uit te glijden.

Verder worden de trillingen van het neerkomende ijzer geheel doorgegeven aan de pezen, spieren en gewrichten in het been. Dit kan op den duur forse blessures geven. Er zijn verschillende filmopnames te vinden op youtube van slow motion camera's waarin het verschil te zien is in de doorgegeven trillingen van beslagen en onbeslagen hoeven op de weg.

Hoeven zijn flexibel en kunnen oneffenheden, waar het op stapt, opvangen. Hierdoor hoeven de gewrichten in het onderbeen geen krachten op te vangen.

Bij een beslagen hoef kan de hoef een oneffenheid niet opvangen. Derhalve zal een oneffenheid, waar het paard op stapt, worden opgevangen in de gewrichten. Dat dat vroeg of laat problemen gaat opleveren in de gewrichten, pezen ed kan bijna niet anders.

Ondanks dat veel hoefijzers niet heel zwaar zijn speelt het gewicht wel een rol. Elk extra meegedragen gewicht betekent een extra belasting van de betrokken gewrichten en pezen.

HOEFIJZERS EN VEILIGHEID

Sommige mensen doen kalkoenen onder de hoefijzers om te zorgen dat de paarden met hun hoefijzers niet weg kunnen glijden op de weg. Het gevaar hierbij is dat de hoef vast komt te staan op de weg waardoor alle krachten moeten worden verwerkt en opgevangen door de gewrichten, spieren en pezen. Het is niet moeilijk voor te stellen wat daar het risico van is. Menig politiepaard is hierdoor vroegtijdig in het slachthuis terecht gekomen.

Wanneer paarden in een groep leven worden er onderling wel eens trappen uitgedeeld. Een trap van een hoef zonder hoefijzer brengt meestal minder schade mee dan een trap van een hoef met hoefijzer.

HET GEBRUIK VAN HOEFIJZERS BIJ MEDISCHE PROBLEMEN

Regelmatig hoor en lees je dat dierenartsen en hoefsmeden zeggen dat paarden met blessures hoefijzers dienen te dragen om het herstel te bevorderen. En ook krijgen paarden nog wel eens correctie ijzers onder geslagen om de beenstand te veranderen.

Om met het laatste te beginnen. Het been van het paard bestaat uit heel veel gewrichten. Wanneer een hoefijzer aan bv 1 kant dikker gemaakt wordt zal het been de dan verkregen schuine stand van de hoef corrigeren in alle boven het hoefbeen gelegen gewrichten. Doordat de stand van de gewrichten dan niet natuurlijk meer is kunnen ze de bij beweging vrijkomende krachten niet meer goed verwerken wat een grote kans op blessures geeft.

Dan zijn er nog verschillende blessures waarbij vaak gezegd wordt dat het voor het herstel nodig is om het paard te beslaan met special beslag. Uit onderzoek en testen blijkt steeds meer dat juist niet beslaan veel bevordelijker is voor de genezing van de blessures. Uiterraad in combinatie met goed management zoals het juiste voer, voldoende beweging (geen boxrust) enz enz.

Qua blessures die zonder hoefijzers beter en sneller herstellen valt te denken aan hoefbevangenheid, hoefkatrol ontsteking (iets wat in de vrije natuur overigens niet voorkomt bij paarden), hoefzweren, hoefscheuren, rotstraal, peesblessures en gewrichtsontsteking (waaronder OCD) enz enz. De Limbursge dierenarts Willem de Leeuw heeft een stichting opgericht alwaar men paarden met bovenstaande blessures, die door de moderne geneeskunde zijn afgeschreven, opneemt en weer probeert te genezen. De resultaten zijn verbluffend en bij alle paarden stond het direct verwijderen van de hoefijzers op 1 alsmede laten bewegen (hoefmechanisme). De verslagen zijn te lezen op hun website "biomentor". 

MIJN PAARD KAN NIET ZONDER HOEFIJZERS

Dat is een veel gehoorde term en meestal gaat het dan over de gevoeligheid van de hoef. Dat kan in eerste instantie goed kloppen. Elk beslagen paard zal moeten wennen om weer zonder hoefijzers te lopen. De zool moet afharden (een vorm van eelt krijgen). Dat kost tijd en training. Het ene paard loopt binnen 2 weken al zonder gevoelige hoeven en het andere paard heeft er wel een dik half jaar voor nodig maar elk paard kan het uiteindelijk.

Mocht het paard tijdens de overgang van hoefijzers naar “blootvoets” te veel pijn hebben dan is er het alternatief van hoefschoenen. Hoefschoenen zijn er in vele soorten en prijsklassen en worden steeds beter. De betere merken zijn dusdanig goed dat de hoefschoenen goed blijven zitten en daarnaast de hoef alle ruimte geven om het hoefmechanisme zijn werk te kunnen laten doen.

Ook paarden die moeten revalideren van een blessure, en niet blootvoets kunnen lopen, kunnen in zo een geval gebruik maken van een hoefschoen met hoefmechanisme. Feit is en blijft dat het kiezen is uit twee kwaden. Ook een hoefschoen heeft namelijk zijn gewicht wat het paard aan zijn benen heeft hangen. Echter vergeleken met een hoefijzer heeft de hoefschoen zeker zijn voordeel.

POLITIE BOSTON

De politie in Boston heeft een tijd geleden besloten al zijn politiepaarden van de hoefijzers af te halen en “blootvoets” surveillance te gaan lopen. Daarnaast is het gehele management aangepast kwa huisvesting, voeding ed.

Na het verwijderen van de ijzers bleek het eerste politepaard al na 14 dagen blootvoets op surveillance te kunnen. Andere paarden hadden langer nodig, tijdens de overgang in sommige gevallen met goede hoefschoenen, maar uiteindelijk is het alle paarden gelukt.

Daarnaast heeft dat geresulteerd in veel gezondere paarden en minder kosten. Na het afschaffen van de hoefijzers binnen het politiekorps in 2004 waren de jaarkosten van de dierenarts en hoefsmid gedaald van 85.000 dollar naar 45.000 dollar.

De politie Boston wil een voorbeeld zijn voor de wereld om te laten zien dat, ook al loop je veel over straat, je paarden zonder hoefijzers kunnen.

TOEKOMST

Steeds meer mensen proberen hun paarden op een zo natuurlijk mogelijke manier te houden. Daar valt ook onder het niet meer gebruiken van hoefijzers. Daarnaast staan de ontwikkelingen van goede hoefschoenen niet stil. De verwachting is dat hoefijzers steeds minder gebruikt gaan worden.

Al met al kan gezegd worden dat hoefijzers dus qua gezondheid geen voordelen hebben voor paarden (extreme uitzonderingen daar gelaten). Tevens blijken paarden, die beslagen zijn met hoefijzers, gevoeliger voor het oplopen van (ernstige) blessures.

Dan nog iets om te overdenken: "Kennelijk" zijn paarden de enige dieren op aarde die voor een groot deel "niet normaal zouden kunnen functioneren" zonder menselijk ingrijpen dmv hoefijzers onder de hoeven te slaan met spijkers/nagels. Wat zou je er van vinden als je goudvis elke 8 weken een paar zwemvliezen opgeplakt krijgt om beter te kunnen zwemmen? Of dat we honden gaan voorzien van metalen plaatjes onder de voeten om die te beschermen tegen het lopen op de straat? Ik denk dat we dan binnen de kortste keren de dierenbescherming op de stoep hebben staan.....

Maar bij paarden vinden we het "normaal" dat we elke 8 weken ijzers aan de hoeven vast slaan. Is in dit geval het paard de schuldige omdat "een paard van nature  dusdanig slecht gebouwd is dat het niet goed kan functioneren zonder ijzers aan de hoeven"? of zijn wij mensen eigenlijk de schuldige omdat wij kennelijk niet in staat zijn om paarden op een dusdanige manier te houden dat ze gezonde hoeven houden? Zouden paarden nog steeds bijna allemaal hoefijzers nodig hebben als we onze paarden elke 3-4 weken goed, deskundig en correct bekappen, goede onbeperkte natuurlijke voeding verstrekken, 24/7 vrijheid en beweging geven met voldoende leefruimte en verschillende ondergronden (paddock paradise) en het paard verder alles geven (zoals sociale interactie met soort genoten voor een gezonde psyche) wat ze in de natuur ook zouden hebben? Het antwoord laat zich raden....

Naast gezonde hoeven is het natuurlijk heel belangrijk dat de rest van het paarden lichaam ook gezond functioneerd. Benieuwd wat wij voor uw paard kunnen betekenen? Kijk dan op onze pagina: Waarom is onze Osteopathie Chiropractie behandelwijze uniek?

Voor verdere vragen kunt u altijd contact met ons opnemen.